COVID-19 als tipping point
Als onderdeel van onze Food Ecosystem activiteiten, onderzochten we hoe impactondernemers in de voedselsector en hun stakeholders werden beïnvloed door de COVID-19 crisis en identificeerden we interventies die de transitie naar een duurzaam voedselsysteem kunnen versnellen. Onze bevindingen en aanbevelingen hebben we gebundeld in een rapport dat is mogelijk gemaakt door Stichting DOEN, Amsterdam Impact en het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.
COVID-19 bracht de horeca tot stilstand. Vanaf begin juli kon één op de vijf restaurants, cafés, bars en cateraars het zich niet veroorloven weer open te gaan en de jaarlijkse omzet van de sector zal naar verwachting met meer dan 30 procent dalen. Nederlandse aardappeltelers hadden een overschot van een miljard kilo en vleesproducenten hadden hun koelhuizen tot de nok toe gevuld. De kwetsbaarheid van de bevoorradingsketens, de dominantie van klimaatintensieve landbouw, de alarmerende niveaus van voedselverspilling – de COVID-19-crisis versterkte veel van de bestaande problemen van de voedingssector.
Om de effecten van de crisis te beoordelen, hebben we een enquête gehouden onder 56 impactondernemers en stakeholders in de voedingssector, hun antwoorden gevalideerd en uitgediept in een webinar met 20 deelnemers, en een follow-up gegeven met interviews met deskundigen. Uit ons onderzoek kwamen tal van redenen voor optimisme naar voren. In een onzekere en snel veranderende wereld bleken impactondernemers in de foodsector zich snel aan te passen, enthousiast om samen te werken en gericht op veerkracht op de lange termijn. Lees het volledige rapport hier (in het Nederlands met een Engelse samenvatting)! Lees hieronder verder voor enkele van de hoogtepunten.
DE IMPACT VAN COVID-19 OP HET ONDERNEMERSCHAP
Ondernemers in de voedingsmiddelenindustrie die hun inkomsten haalden uit de gesloten horeca- en evenementenindustrie, reageerden op de crisis door de samenwerking, distributie en ontwikkeling te versnellen. Een van de meest voorkomende partnerschappen waren online, direct-to-consumer voedselboxen, zoals Support Your Locals of de Karma Box. Het grotere digitale bereik zorgde voor nieuwe vraag en focus, of leidde tot de schaalvergroting van de online verkoop. Nadat het restaurant Jack Bean zijn op planten gebaseerde snelle keuken aan werknemers in de gezondheidszorg heeft geleverd, overweegt het een bezorgservice voor gezonde maaltijden, terwijl de bestellingen van veganistische kaasproducent Willicroft verdubbelden dankzij een nieuwe online winkel.
Succesvolle boxen, hoewel geen permanente oplossing, belichamen de kracht van samenwerking. De COVID-19 crisis heeft ook de samenwerkingsdrempel verlaagd voor ondernemers en hun stakeholders. Naar aanleiding van het webinar dat we in de onderzoeksfase organiseerden, kwam impact-onderneming Too Good to Go in contact met het Slow Food Youth Network. In minder dan twee weken tijd slaagden zij erin om de NDSM-werf te vullen met 20.000 kilo aardappelen die anders verspild zouden zijn. De aardappelberg was in slechts een paar uur verkocht.
VOLGENDE STAPPEN IN HET VERSNELLEN VAN DE VOEDSELTRANSITIE
MEER ECOSYSTEEM-ACTOREN KRIJGEN
Het is van cruciaal belang dat meer actoren uit het ecosysteem op voet van gelijkheid gaan samenwerken. “Het is nu belangrijker dan ooit om de verbinding tussen sociale ondernemingen en andere bedrijven te versterken. Op die manier kunnen we het ecosysteem verder ontwikkelen, het diverser maken en als gelijkwaardige partners oplossingen co-creëren”, zegt Ellen Oetelmans, programmamanager van Amsterdam Impact, het impactondernemerschapsprogramma van de gemeente Amsterdam.
VERANTWOORD INKOPEN STIMULEERT DE OMZET EN IMPACT
Verantwoord inkopen stimuleert de omzet en impact van duurzame voedselondernemers. “In deze tijd roepen we op tot het inkopen van producten en diensten van sociaal ondernemers als onderdeel van Buy Social activiteiten die we samen met Social Enterprise NL creëren”, aldus Ellen. “Als financiers, overheden, netwerkorganisaties met duurzame ambities moeten we vooroplopen en het goede voorbeeld geven”, vult Manon Klein, Programs Lead van Impact Hub Amsterdam aan.
AANGEPASTE FINANCIERINGSCRITERIA
Aangepaste financieringscriteria die naast economisch rendement ook rekening houden met sociale en milieuwaarde kunnen duurzame voedselondernemers een concurrentievoordeel geven. Zo besloot investeerder Orange Capital Partners onlangs dat lunchrestaurant Happy Tosti een deel van zijn huur mocht betalen aan sociale impact. “Werken aan sociale en ecologische waarde wordt vaak toegejuicht, maar het vertaalt zich niet altijd in rendementen of prijzen die kunnen concurreren met bedrijven die geen rekening houden met deze waarden”, legt Manon uit.
NIEUWE REGELGEVING DIE ZICH VERTAALT IN FINANCIËLE STEUN
Nieuwe regelgeving die zich vertaalt in financiële steun kan de transitie ook een impuls geven. “Een stuk wetgeving en nieuwe regelgeving zijn essentieel voor startups en nieuwe samenwerkingsverbanden. Campagnes en bewustwording spelen een rol, maar het belangrijkste is geld voor ondersteuning. Het risico voor duurzame boeren is bijvoorbeeld groter in het begin, wanneer ze mogelijk minder inkomsten genereren. Daarvoor is transitiekapitaal nodig,” voegt Maarten Derksen, programmamanager bij Stichting DOEN, toe.
Lees het volledige rapport voor aanvullende inzichten van financiers (Rabobank), ecosysteem verbinders (Transitiecoalitie Voedsel) en academische onderzoekers (Wageningen Universiteit en Aeres Hogeschool Almere).
Om deze volgende stappen mogelijk te maken en de solide basis voor veerkracht en transitie die tijdens de crisis is opgebouwd verder te versterken, hebben we de waardevolle input van ondernemers en stakeholders samengevat in vier aandachtsgebieden voor ons voedselecosysteem. Benieuwd welke route we volgen? Lees het volledige rapport hier. Wil je de voedseltransitie ondersteunen? Sluit je aan bij ons voedselecosysteem.