Samenwerking: De moed om in een zinvolle puinhoop te stappen
Het afgelopen jaar hebben we gewerkt aan wat we zijn gaan noemen een talent collaboracy – een samenwerkingsagentschap en talentlaboratorium dat de uiteenlopende talenten die we vinden binnen onze gemeenschap samenbrengt en daaruit put. Waarom zouden we dit doen? We zijn al een Hub – dat is per definitie de ontmoetingsplek van multidisciplinaire sociale vernieuwers die zich inzetten voor wereldveranderende initiatieven. Welnu, we zijn erachter gekomen dat, hoewel samenwerking het makkelijke antwoord lijkt op de meeste problemen, het niet heel gemakkelijk is. Daarom zijn we meer te weten gekomen over hoe we gemeenschappen en organisaties beter van dienst kunnen zijn bij het scheppen van de voorwaarden voor samenwerking waar die het hardst nodig is. Wij delen hier de lessen die wij uit onze eigen ervaring en reflectie hebben getrokken.
Samenwerking hoort rommelig te zijn
Als je meer dan één persoon in de kamer krijgt, heb je dissonantie. We zeggen niet dat harmonie volledig afwezig is, maar elke persoon is uniek met zijn of haar eigen ervaring, overtuiging en kijk op de dingen. Ervoor zorgen dat elke stem een plaats heeft om gehoord en gerespecteerd te worden, kan vaak botsingen blootleggen. Samenwerken met anderen is gemakkelijk, maar echt je mouwen opstropen om te vechten voor gemeenschappelijke prestaties, zelfs als dat betekent dat je de lelijke kanten moet blootleggen – en onderzoeken – is dat niet. In feite hebben we in het dagelijkse werk binnen onze vertrouwde sociale netwerken gemerkt dat verwijzingen naar samenwerking neigen naar de gewone spreektaal voor “met elkaar praten” in tegenstelling tot daadwerkelijk samenwerken of verenigd in arbeid, wat de etymologie van het woord suggereert.
We hebben ook gemerkt dat mensen het prettig vinden om te doen alsof we op dezelfde manier denken, en vaak voelen we ons aangetrokken tot degenen die onze manier van denken bevestigen. Misschien komt dit omdat we enthousiast zijn over het gemeenschappelijke, wereldveranderende doel dat we samen hebben ontdekt. Toch is de hele raison d’être voor samenwerking een vereiste diversiteit. Wat zou anders in de eerste plaats de reden zijn om samen te werken? Wij hebben ontdekt dat juist op de drempel van de spanning, waar de verschillen aan de oppervlakte komen, wij de mogelijkheid – en de keuze – hebben om nieuwsgierig te worden en een gemeenschappelijk onderzoek te beginnen. Dat is het moment waarop innovatie kan voortkomen uit samenwerking, en soms betekent dat dat je net iets langer in de war moet blijven.
Een voortdurende uitnodiging om verbonden te blijven
Terwijl deze creatieve spanning zich opbouwt en samenklontert, moet iets dit collectieve onderzoek bijeenhouden. Net zoals het proces holistisch moet zijn, vraagt het om een holistisch engagement tussen mensen. Deelnemers moeten werken vanuit de kernbegrippen vertrouwen, delen, erbij horen en respect om een onderlinge verbondenheid te creëren die voortdurend moet worden gekweekt en aandacht moet krijgen, in het besef dat degene die het meest van jou verschilt belangrijk is en jouw betrokkenheid vereist, niet jouw ego. Je kunt samenwerking niet verplichten, maar alleen uitnodigen.
Soms neigt het gesprek naar humor, herinneringen en verhalen alvorens terug te keren naar de uitdaging die voor ons ligt. Onderschat deze momenten niet, want ze brengen mensen vaak in een diepere vereniging als gelijken en collega’s. Het zijn deze momenten die de sociale infrastructuur opbouwen van een voortdurende uitnodiging voor mensen om zich te verbinden en samen te werken. Verbinding maakt het mogelijk om vrijheid en verantwoordelijkheid te laten symfoneren. “Mensen engageren zich wanneer ze kunnen bijdragen als een volwaardig persoon – en niet alleen een deel van zichzelf kunnen geven.” Betrokkenheid is een voortdurende uitnodiging om verbonden te blijven.
Beschermen en vertalen
Twee vaak onzichtbare rollen zijn door dit werk duidelijker geworden: de beschermer van ruimte voor onzekerheid, en de vertaler van waarde. Het is gemakkelijk om te twijfelen als je de uitkomst niet kent, maar vol vertrouwen gelooft dat je op de goede weg bent. We zijn zo gedreven om resultaten te bereiken dat we vaak voorbijgaan aan een van de belangrijkste componenten van creativiteit: het vermogen om vraagtekens te zetten bij wat we denken te weten. Ruimte maken voor verbeelding en vindingrijkheid betekent terughoudend zijn om tot zekerheid te komen ten gunste van het vasthouden van ambiguïteit. Dit maakt mensen nerveus en zij hebben de verzekering nodig dat het in vraag stellen van interpretaties, paradigma’s en inzichten over wat echt en waar is, niet betekent dat wat echt en waar is, overboord gegooid wordt. Soms moeten we er vrede mee hebben dat we het niet weten, zodat we op weg kunnen naar iets beters. Meer nog, soms moeten we ruimte laten voor een volledige bevraging van wat we als redelijk zijn gaan aanvaarden. Bij het zoeken naar ondernemers die bijdragen aan vooruitgang in onze wereld, is het Unreasonable Institute actief op zoek naar en geeft het steun aan “degenen die net gek genoeg zijn om de sceptici te negeren, die niet afgeschrikt worden door aanhoudende mislukkingen, en die er bovenal van overtuigd zijn dat ze de wereld kunnen veranderen.”
Bij samenwerking met een doel voor ogen hebben we gemerkt dat er energie kan weglekken bij het vertalen: het uitleggen aan mensen die geen deel uitmaken van het proces wat de waarde van het proces is. Hoewel samenwerking een natuurlijke aanpak lijkt te zijn om nieuwe wegen te vinden, is de basis voor evaluatie vaak verstrikt in het systeem dat het achter zich wil laten. Hoe kun je bewijzen dat het geld dat nu wordt uitgegeven tot meer effect leidt? Hoe kun je bewijzen dat dit werkelijk een verschil maakt? Als je geen aanvaardbare antwoorden op deze vragen hebt, kan dat de samenwerking om zeep helpen nog voor ze begonnen is. Waarde is vaak ongrijpbaar, maar het levert wel concrete en meetbare voordelen op. Samenwerking vraagt vaak om een “vertaler” binnen de groep om een levendig beeld te schetsen van die meetbare resultaten, zodat men erop kan vertrouwen dat het proces en de inherente waarde ervan zich vertalen in zinvolle resultaten. Meer nog, het beschermen van de ruimte voor opkomende samenwerking in het veld van sociale verandering vereist een vertaling naar financiers, stakeholders en bestuursleden op een manier die meervoudige resultaten communiceert, inclusief de meer ongrijpbare, maar die ook de afwezigheid erkent van een alternatief vertrouwd systeem voor robuuste evaluatie van samenwerking. Het is niet altijd genoeg dat deze manier gewoon beter aanvoelt.
Waarden boven doelen?
Wanneer een team van mensen samenkomt, moet er een motivator zijn, iets waardoor de energie en de input naar iets anders blijft stromen. Dit geeft aanleiding tot vragen over de focus en de redenen voor de samenwerking en iemand stelt een lijst van doelstellingen voor om mensen aan het werk te houden. Er doet zich echter een probleem voor: de enige motivatie om doelstellingen te halen en resultaten te genereren, gaat gepaard met een opoffering - ontlading van de creativiteit. Samenwerking is als de voortdurende beweging van oceaangolven, die stromen tot ze een bestemming bereiken, die bij aanvang nauwelijks voorstelbaar is. Een evenwicht tussen tijdige opgeschorte productiviteit en een op waarde gerichte conversatie leent zich meer voor creatief en generatief werk. Terwijl ideeën stromen en worden getest, beweegt het proces zich in de richting van het bereiken van doelstellingen. Samenwerking ontstaat wanneer mensen werken om ideeën te delen, terwijl samenwerking dat magische moment is waarop we een stap verder gaan dan individuele behoeften (financieel gewin, doelstellingen halen, deel uitmaken van iets, enz.) en co-creëren vanuit een hogere gedeelde waarde - wanneer je beseft "we kunnen dit niet niet doen!" Dat mandaat en gevoel van eigenaarschap duwt het proces consequent vooruit om die ontbrekende - en nieuwe - mogelijkheden te genereren die leiden tot iets van een hoger collectief resultaat.
De huidige westerse bedrijfspraktijken leren ons dat succes uitsluitend afhangt van het hebben van doelen. Het is waar dat daar een plaats voor is wanneer je een concreet bekend resultaat probeert te bereiken zoals gewichtsverlies. Maar als je mogelijkheden wilt oproepen vanuit een onbekende en nog niet mogelijke toekomst, vraagt het proces om een op waarden en vertrouwen gebaseerde praktijk. Hoe houden we net genoeg spanning tussen proces en resultaat, om op een punt in het proces te komen waar nieuwe resultaten mogelijk zijn? Hoe kom je tot een niveau van bewustzijn dat samenwerken met de ander niet meer werk is, maar de kwaliteit van het werk verbetert? Het is moeilijk om een gesprek over waarden te voeren met anderen die denken dat zij andere waarden hebben.
Moed voor samenwerking
Hoe zorg je ervoor dat je niet alleen met elkaar samenwerkt, maar ook echt samenwerkt? Het lijkt erop dat we de complexiteit van de uitdagingen van deze tijd het best het hoofd kunnen bieden door niet-lineaire en collectieve reacties, maar dan wel reacties die effectief en efficiënt zijn. Hebben wij het geduld – met onszelf en met elkaar – om een groep zichzelf te leren kennen en op een zodanige manier te laten samenwerken dat zij wendbaar is en kan inspelen op de behoeften van de wereld?
Op sommige plaatsen en in sommige culturen is samenwerking niet alleen een overtuiging, maar meer een manier van zijn. Waar het erom gaat niet in de weg te staan van wat wil ontstaan. In onze samenwerking met talent nodigen we de verscheidenheid aan talenten uit – ontwerpers, voorvechters van ethische mode, bewuste chef-koks, ondernemers in nieuwe media, gemeenschapsopbouwers, ecologische architecten – om samen nieuwe antwoorden te bedenken op de problemen die we in de wereld hebben. Onze manier van zijn is het verbreden van de mogelijke antwoorden op de problemen die in de eerste plaats zijn voortgekomen uit silo-denken en om samen vanuit het centrum van de gemeenschap iets te zien dat niemand van ons alleen kan zien. Laten we een kwaliteit van uitwisseling hebben die het samenwerken de moeite waard maakt – en het laten werken. Er is moed voor nodig om in relatie met elkaar de uitdagingen aan te gaan, en juist wanneer we samen ‘in het vuur stappen’ gaan we van samenwerking als elkaar nodig hebben naar samenwerking als een authentieke belofte aan elkaar om gastheer te zijn voor de opkomende toekomst.
Het is tijd om elkaar te vinden in het ongemak met de status quo. Laten we niet vergeten dat het systeem dat ons hier gebracht heeft, kapot is. Zou het uitnodigen in onze organisaties en systemen van een beetje menselijke rommeligheid – met zijn open vragen, creatieve spanning, en diversiteit van talenten – misschien een hoopvol begin kunnen bieden?
Mede geschreven door
Tatiana Glad is een veranderingsstrateeg, een duurzaamheidspracticus en een sociaal ondernemer. Tatiana heeft ervaring in het bedrijfsleven en in het maatschappelijk middenveld. Haar werk bestaat uit het hosten van change agent communities in organisaties, het ontwerpen van programma’s voor collaborative leadership, het faciliteren van multi-stakeholder interventies, en het ontwerpen van learning journeys over maatschappelijke vraagstukken. Ze is partner in Engage! Interact en mede-oprichter van de Impact Hub Amsterdam.
Alycia Lee heeft meer dan vijftien jaar internationale ervaring in het faciliteren en implementeren van strategische samenwerkingsverbanden binnen bedrijven, overheden en liefdadigheidsinstellingen. Haar persoonlijke visie in een notendop: mensen toerusten om elkaars unieke bijdrage aan de wereld te vieren. Ze heeft Instigation opgericht om achtergestelde gemeenschappen en hun leiders te koppelen aan wereldleiders om producten, diensten en antwoorden op moeilijke uitdagingen te creëren. Naast haar bedrijf is Alycia een actief lid van de Hub Amsterdam gemeenschap.
Met een speciaal woord van dank aan Bob Stilger van New Stories, en voormalig bestuurslid Berkana Institute, als reflectiepartner