Het benutten van open-source innovatie om wereldwijde waterstress aan te pakken
Klimaatverandering als belangrijkste oorzaak van wereldwijde waterstress
Vanaf 2022 hebben nog steeds zo'n 2,2 miljard mensen geen toegang tot veilig drinkwater, een probleem dat steeds ernstiger wordt door de toenemende waterstress als gevolg van klimaatverandering. Het wereldwijd aanpakken van waterstress vereist samenwerking en innovatie, of het nu gaat om nieuwe benaderingen van bestaande technologieën of volledig nieuwe oplossingen. De winnaar van de Make it Circular Challenge van What Design Can Do, LibreWater, combineert beide benaderingen met zijn Open Source Hardware ontziltingsapparaat. Het ontwerp zal gratis worden gedeeld voor lokale productie. Iedereen is welkom om het aan te passen, te bouwen, te wijzigen of te verkopen.
In 2018 ontmoetten chemicus Simon Meyer en werktuigbouwkundig ingenieur Spyros Nompilakis elkaar op een boerderij in Griekenland. En in 2021 plantten ze de kiemen van LibreWater. "Het begon met het vinden van een zeer oude plastic fles op een Grieks strand en onszelf afvragen hoe we plastic afval kunnen vermijden en zorgen voor schoon water direct waar het nodig is," zegt Simon. Industrieel ontwerper Tom Dietel sloot zich in 2022 bij het duo aan. Tom was op zoek naar veelbelovende startups met holistische, open-source producten waarop hij zijn masterproefschrift kon schrijven.
De oorsprong van Acraea, een open-source 'regen in een doos' waterzuiveringsapparaat
LibreWater zet een nieuwe benadering in de wereld van drinkwatercreatie in gang. Met de steun van vele andere experts, wetenschappers, makers en ondernemers hebben Meyer, Nompilakis en Dietel – samenwerkend als een ontwikkelaarscollectief – een open-source ontziltingsprototype gemaakt op basis van bewezen technologie, maar aangepast aan open productiemethoden, zoals 3D-printen en CNC-frezen.
Het Acraea-prototype van LibreWater werkt ongeveer als volgt: zout water – of elk water dat zuivering nodig heeft – komt het apparaat binnen en wordt geabsorbeerd door een reeks doeken naast evenveel metalen platen. De warmte geproduceerd door een elektrische of zonne-energiebron verdampt het vervuilde water tot schone stoom die condenseert op de metalen platen van het apparaat. Door het principe van regen – verdamping en condensatie – creëert het apparaat puur, drinkbaar water zonder dat er een speciaal filter nodig is. De warmte uit het condensatieproces wordt teruggewonnen en gaat naar de volgende metalen plaat, waardoor steeds opnieuw meer schoon water wordt geproduceerd met minder energie.
Een open-source oplossing om plattelandsgemeenschappen in staat te stellen de verantwoordelijkheid te nemen voor hun drinkwatervoorziening
Het bekroonde Acraea-prototype van LibreWater is, zoals het team het noemt, ‘regen in een doos’. Het kan plattelandsgemeenschappen in staat stellen hun eigen schone drinkwatervoorziening te ontwikkelen en deze zelfs te gelde te maken voor sociaalgerichte startups.
Waarom rurale gemeenschappen? “Het bieden van kleinschalige oplossingen voor water in landelijke gebieden is een grote uitdaging voor conventionele zakelijke benaderingen. Velen hebben het geprobeerd en zijn mislukt. Dus door direct samen te werken met mensen die dichter bij een probleem staan door gebruik te maken van vrije en open ontwerpen, kunnen we passende oplossingen ontwikkelen,” zegt Spyros, die ook ervaring heeft met octrooien dankzij zijn tijd bij het Europees Octrooibureau. “Octrooien werken soms wel en soms niet. Met open source kun je beslissen wat je wilt delen,” legt hij uit.
“We weten iets over ontwerpen, maar de gebruikers in plattelandsgemeenschappen weten andere dingen die wij niet weten. We willen dat mensen het apparaat adopteren en er eigenaar van worden, misschien zelfs een sociaal bedrijf starten dat betaalbare toegang tot water biedt,” voegt Simon toe terwijl hij terugdenkt aan zijn verblijf in Namibië, waar hij de ondernemersdrang van kleine ondernemers heeft ervaren.
Ontwerp als de drijvende kracht achter een aanpasbare oplossing voor schoon water
"Ontwerp is de algehele aanpak - hoe we dingen doen in een complexe wereld die systemische verandering nodig heeft. Op dit moment is circulair ontwerp de beste manier om de economie die veel afval produceert te veranderen. We willen overstappen van ontwerp dat gericht is op gebruikers naar ontwerp dat gericht is op de planeet, dat de levensduur van een product vergroot en de middelen efficiënter gebruikt," zegt Tom.
Wat betreft concreet ontwerp, is de essentiële taak voor het LibreWater-team om ervoor te zorgen dat de "oplossing-als-een-dienst" kan worden aangepast aan lokale omstandigheden en de beschikbare tools in de makerspaces en fablabs van dat gebied. "We proberen mensen voortdurend de oplossing met ons mee te laten ontwerpen. Ze kunnen het verder ontwikkelen zonder ons nodig te hebben," zegt Spyros.
Volgens Simon is de ideale maker en gebruiker voor het Acraea-prototype "een prosumer die schoon water nodig heeft en met ons de machine gaat co-creëren." En hopelijk kan deze proactieve benadering ook resulteren in lokale bedrijven die draaien vanuit hubs geconcentreerd rond makerspaces.
Het creëren van een bedrijfsmodel rond open-source innovatie
Dus, als een deel van de missie van LibreWater is om niet meer nodig te zijn, hoe zullen ze dan geld verdienen? “Veel investeerders zijn niet bereid ons te ondersteunen omdat ze niets terugkrijgen van open source, dus vertrouwen we momenteel op subsidies van stichtingen en prijzen uit prijscompetities,” legt Spyros uit. Maar hun ambitie is om de toegevoegde waarde van hun open-source oplossing te demonstreren.
“We kunnen technologieën en vaardigheden zoals 3D-printen introduceren bij een breder publiek. We hoeven onze oplossing niet te verkopen, maar eerder alles eromheen,” zegt Tom.
Het team van LibreWater is optimistisch over toekomstige financiering. “Met de opkomst van open-source software vroegen mensen zich vroeger af: ‘Als de code gratis is, hoe ga je dan geld verdienen?’. Nu is open-source software de ruggengraat van onze digitale samenleving. Open-source software en hardware kunnen leiden tot inkomstenstromen die we ons zelfs niet kunnen voorstellen. We bevinden ons in een pioniersfase,” voegt Simon toe.
Het ontmoeten van gelijkgestemde vernieuwers in de Make it Circular Challenge van WDCD
Het worden van een van de 13 winnaars van de Make it Circular Challenge van What Design Can Do in 2023 was een belangrijke stap vooruit voor LibreWater. Naast het prijzengeld hebben ze ook een plek gewonnen in het ontwikkelingsprogramma voor sociale ondernemerschap. "Tijdens het versnellingsprogramma kunnen we leren over financiering, bedrijfsmodellen, gemeenschapsbetrokkenheid en vele andere onderwerpen die ons helpen om veelvoorkomende fouten niet te herhalen. We kunnen leren van experts die dit al jaren doen," zegt Tom.
Het team heeft ook geprofiteerd van de band die ze hebben opgebouwd met hun collega-winnaars, vooral tijdens de Amsterdam Bootcamp Week in juni. "We vonden het geweldig om de andere wereldwijde winnaars te ontmoeten. Het is echt gaaf om veel inspirerende projecten te zien, vooral op het gebied van biomaterialen zoals bioplastics, die ons kunnen helpen onze toekomstige impact te vergroten," voegt Tom toe.
En last but not least was de bevestiging die gepaard ging met de prijs een stimulans voor het zelfvertrouwen: "650 aanvragers, en wij zijn een van de 13 winnaars. Dit gaf ons een gevoel van aanmoediging en het idee dat onze oplossing de moeite waard was om na te streven. Het hielp het team op dezelfde lijn te brengen en ons te laten zien dat wat we denken ook zinvol is voor andere mensen," concludeert hij.